Brasschaat, 23 september 2023 – Het was al aangekondigd op Facebook, maar bij aankomst op het veld was het toestel nog nergens te bekennen. We hebben het dan over de Curtiss P-40E Warhawk die bij FAST Aero – Flying Aces Services & Training BVBA op Brasschaat voor aflevering gereed gemaakt wordt voor zijn Italiaanse eigenaar Claudio Coltri. Dit toestel zou dit weekend te zien zijn voor het publiek op Brasschaat. Het zou tot in de tweede helft van de middag duren voordat de gebaksdoos (lees hangaar van FAST Aero) open ging. Daar rolde de 41-13570 uit de hal, met een toepasselijke rode neus als symbool voor de spreekwoordelijke kers op de taart van deze dag!
Lend-Lease
Deze P-40E Warhawk is een exemplaar dat deel uitmaakte van het Lend-Lease programma van de Amerikaanse strijdkrachten aan de Sovjet luchtmacht in de Tweede Wereldoorlog. Daarbij werd Westers militair materieel naar de Sovjet Unie gebracht om te helpen de Duitse bezetter te verdrijven. De 41-13570, met constructienummer 16786, vloog voor het eerst eind 1941 en werd op 3 januari 1942 overgedragen aan de United States Army Air Force (USAAF). In het voorjaar van 1942 werd het toestel verscheept naar Rusland en kwam vermoedelijk aan in de haven van Moermansk.
Warhawk of Kittyhawk
We komen voor de 41-13570 twee soorten benamingen tegen. Het is een Curtiss P-40E. Binnen de USAAF werden alle P-40 varianten ‘Warhawk’ genoemd. Alleen binnen het Britse Koninkrijk (Engeland, Canada) en in de Sovjet Unie gebruikte men een andere benaming. De P-40, P-40B en P-40C werden ‘Tomahawk’ genoemd en de P-40D en latere varianten (dus ook de P-40E) werden ‘Kittyhawk’ genoemd.
De 41-13570 kwam in dienst van de Sovjets, dus is de benaming ‘Kittyhawk’ te verklaren. Alleen na de restauratie is het toestel teruggebracht naar de staat toen het aan de USAAF werd afgeleverd en dus past de naam “Warhawk” eigenlijk beter. Dat is waarom we ‘Warhawk’ gebruiken in plaats van ‘Kittyhawk’. Maar goed, voor puristen zal dit bij een knapperend haardvuur en een goed glas wijn of bier voer voor een urenlange discussie kunnen zijn! 🙂
Operationele inzet
De P-40E Warhawk werd overgebracht naar het vliegveld van Murmashi, even ten zuiden van Moermansk. De militaire Russische registratie werd 51 (Wit). Hier werd de Warhawk ingedeeld bij het 14e onderdeel van de Sovjet landmacht en daarin weer bij het 20 GvIAP (Gvardeysky Istrebitelny Aviatsionny Polk), het 20ste Guards Fighter Aviation Regiment. Hun taak was om het Kola schiereiland en Moermansk te verdedigen tegen de Duitse bezetters.
Op 1 juni 1942 werd de 51 (Wit) gevlogen door Jr. Lt. A. V. Pshenev. Tijdens zijn vlucht escorteerde hij Tupolev SB bommenwerpers om het door de Duitsers bezette vliegveld bij de havenstad Petsamo (nu Petsjenga) aan te vallen.
Tijdens de missie stuitte men op hevige Duitse tegenstand van Messerschmitt Bf 109’s van het II/JG5. De 51 (Wit) werd in de motor geraakt, verloor olie en viel uit met een oververhitte motor. De piloot koos er vervolgens voor om op een meer te landen. Een betere keuze dan landen in het ruwe terrein eromheen. De landing op het nog half bevroren meer Kod Ozero, ten westen van Moermansk, was succesvol. Pshenev wist de kant te bereiken en overleefde zijn crashlanding. Hij kon te voet de Russische linies weer bereiken. Zijn P-40E zonk echter langzaam naar de bodem van het meer.
Berging
Na vijfenvijftig jaar, op 31 augustus 1997, wist men de P-40E te bergen uit het meer. Hangend onder een Kamov Ka-25 helikopter werd de Curtiss uit het water getrokken. Het toestel bleek in een verrassend goede conditie en grotendeels in takt te zijn.
Een Britse verzamelaar bracht het toestel op 26 augustus 1998 naar het Frontline Museum op Sandown Airport op Isle of Wight. Hier waren de restanten voorafgaand aan restauratie zo’n twee jaar lang voor publiek te bezichtigen.
Start restauratie
In 2003 werd Brad Epple uit Missouri in de Verenigde Staten de eigenaar. In de VS werd begonnen met de restauratie van de Warhawk met technicus James Goode.
Het project werd in 2013 – en halverwege de restauratie – gekocht door de Italiaan Claudio Coltri. Hij wilde deze Curtiss vliegend in Italië hebben. Op dat moment waren de vleugels en de staart al zo goed als klaar.
Naar Nieuw-Zeeland
In september 2015 arriveerde het restauratieproject van de 51 (Wit) in Nieuw-Zeeland, bij de P-40 specialist Pioneer Aero Limited op Auckland-Ardmore. Hier is het toestel vervolgens gerestaureerd naar zijn huidige luchtwaardige conditie. Met de restauratie is achter de piloot plek gemaakt voor een tweede persoon. Op 11 november 2021 kon de P-40E, die nu weer in zijn USAAF kleuren is uitgevoerd, opnieuw het luchtruim kiezen. De Nieuw-Zeelandse registratie was op dat moment ZK-MOM.
De Amerikaanse roundel op de romp is historisch juist uitgevoerd. Dit teken werd tussen 19 augustus 1919 en 28 mei 1942 op vliegtuigen van de USAAF gedragen. De registratie 113570 in de staart klopt ook, de eerste “1” is afgeleid van het fiscale jaar waarin het toestel begroot was (in dit geval 1941) en “13570” is het opvolgende serial van de USAAF. De hele serie 41-13565 tot en met 41-13599 werd als Lend-Lease toestel aan de Sovjet Unie geleverd.
Naar België
Inmiddels is de registratie ZK-MOM op 11 augustus 2022 doorgehaald in het Nieuw-Zeelandse luchtvaartuigregister. De Warhawk is ondertussen eind 2022 naar Europa gebracht om gereed gemaakt te worden voor aflevering aan Claudio Coltri in Italië. Voor deze klus is aangeklopt bij FAST Aero op Brasschaat. Hier heeft men veel ervaring met het werken aan warbirds.
Inmiddels is de P-40E Warhawk alweer tot leven gekomen. De Allison V-1710-99 motor heeft al proefgedraaid en de kist kan op eigen kracht taxiën. Ook tijdens het Flying Festival van de Motorvliegclub Brasschaat mocht de Warhawk even geluid maken.
In de tweede helft van de middag werd de P-40E uit de hangaar van FAST Aero gehaald. Hier werd het toestel door Frédéric Vormezeele van FAST Aero opgestart en langzaam taxiede hij ermee voor het publiek langs. Na een paar minuten stationair gedraaid te hebben werd het orkest bestaande uit twaalf cilinders tot een slotakkoord gedirigeerd door Vormezeele.
Stateloos
Op dit moment draagt de 41-13570 geen civiele registratie. Het toestel kan hierdoor nog niet vliegen. De voormalige registratie ZK-MOM is niet meer actief. Wat het gaat worden weten we nog niet. Zou het een Italiaans kenmerk worden, omdat de eigenaar Italiaans is? Dat lijkt ons wel een flinke kluif, omdat er dan ongetwijfeld menig Italiaans- en/of EASA-loket gepasseerd moet worden. Eenvoudiger lijkt een civiel Amerikaans kenmerk. Dit zal ongetwijfeld binnenkort helder worden. In elk geval is Europa een prachtige en zeldzame warbird rijker!
Nederlandse zus
Nu de 41-13570 de werkplaats bij Pioneer Aero heeft verlaten is er daar ruimte voor de restauratie van een volgende P-40. En hoe bijzonder, dat is een toestel dat naar Nederland komt! Dit volgende restauratieproject lijkt in vele opzichten op dat van de 41-13570. Het betreft de voormalige 41-36018 (c/n 18539) en zou je kunnen zien als het zusje van de “Italiaanse” P-40E Warhawk. Deze Curtuss P-40E Warhawk is als P-40E Kittyhawk Mk.IA begin 1942 naar de Royal Air Force gegaan met het serial ET664. Ook dit is een exemplaar dat in maart 1942 via het Lend-Lease programma naar de Sovjet Unie is gegaan, daar was het de 25 (Wit). En ook dit toestel heeft in de Moermansk-regio gevlogen en is daar verloren gegaan. Het toestel is eveneens geborgen en de restanten verblijven al sinds 1994 bij Pioneer Aero Limited in Auckland-Ardmore in Nieuw-Zeeland.
Als het toestel gerestaureerd is zal het als PH-PXL (P40 waarbij “40” met Romeinse cijfers is geschreven) naar Teuge komen. Dit is een project van de Dutch Warbird Foundation met Stephen van Dijck / MADJAH B.V. Nog niet meteen op Teuge langs de baan gaan staan, dit project duurt nog wel even. En binnen de historische luchtvaart is “even” meestal een aanduiding voor enkele jaren… Voor meer informatie over dit restauratieproject, kijk op dutchwarbirdfoundation.nl.
